Soạn bài Mùa xuân nho nhỏ trang 90, 91, 92 sách Kết nối tri thức Ngữ văn lớp 7 bài 4.

+ " Người cầm súng" và " người ra đồng" là hai hình ảnh biểu tượng cho hai nhiệm vụ chiến lược quan trọng nhất của đất nước ta ở thời điểm bài thơ ra đời.
+ Hình ảnh " người cầm súng" lại đi liền với hình ảnh "lộc giắt đầy quanh lưng" đã gợi cho người đọc liên tưởng đến những vòng lá ngụy trang của người chiến sĩ trên đường hành quân ra trận.

+ Hình ảnh " người ra đồng" được sử dụng kết hợp với hình ảnh "lộc trải dài nương mạ" gợi liên tưởng đến những cánh đồng tươi tốt, xanh thẳm, màu mỡ.

Câu 4 (trang 92 Mùa xuân nho nhỏ Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Hãy chỉ ra đặc điểm về cách gieo vần và ngắt nhịp  trong khổ thơ sau:

Đất nước bốn ngàn năm

Vất vả và gian lao

Đất nước như vì sao

Cứ đi lên phía trước

Trả lời:

- Đặc điểm về cách gieo vần và ngắt nhịp trong khổ thơ là:

+ Cách gieo vần: ngàn-gian-nan

+ Cấu trúc song hành "đất nước chan ngàn năm", "đất nước như vì sao"

+ Cách ngắt nhịp: câu 1 nhịp 2/3; câu 2 nhịp 2/2; câu 3 nhịp 2/3; câu 4 nhịp 2/3

- Nhận xét:

+ Cách gieo vần, ngắt nhịp hợp lí. 

+ Từ đó, đã diễn tả sự vận động đi lên của lịch sử và là lời khẳng định về sự trường tồn vĩnh cửu của đất nước. Cụm từ " cứ đi lên phía trước" như một lời khẳng định, một sự thể hiện ý chí và lòng quyết tâm và niềm tin sắt đá về tương lai tươi sáng, tốt đẹp của quê hương, đất nước.

Câu 5 (trang 92 Mùa xuân nho nhỏ Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Theo em, vì sao tác giả muốn làm "con chim", "một cành hoa", "một nốt trầm"? Liên hệ với hoàn cảnh sáng tác của bài thơ, em có cảm nhận gì về ước nguyện mà nhà thơ muốn gửi gắm qua những hình ảnh này?

- Tác giả muốn làm "con chim", "một cành hoa", "một nốt trầm". Khao khát cống hiến của tác giả: mong ước được hóa thân vào những hình ảnh nhỏ bé, muốn được dâng hiến tuổi trẻ của mình cho đời một cách khiêm nhường, tự nguyện

- Liên hệ với hoàn cảnh sáng tác:

+ Bài thơ viết vào tháng 11 năm 1980 trong hoàn cảnh đất nức đã thống nhất, đang xây dựng cuộc sống mới nhưng còn vô vàn khó khăn gian khổ, thử thách, không đầy một tháng trước khi nhà thơ qua đời. Bài thơ như một lời tâm niệm chân thành, gửi gắm tha thiết của nhà thơ để lại với đời muốn được dâng hiến tuổi trẻ của mình cho đời một cách khiêm nhường, tự nguyện.

Câu 6 (trang 92 Mùa xuân nho nhỏ Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Trong phần đầu bài thơ, tác giả xưng "tôi" nhưng sang phần sau lại xưng "ta". Theo em, việc thay đổi cách xưng hô như thế có ý nghĩa gì ?

Ở phần đầu bài thơ, tác giả xưng "tôi" nhưng sang phần sau lại xưng "ta". "Tôi" là đại từ nhân xưng ngôi thứ nhất, mang tính cá nhân. Trong khi đó, "ta" vừa là chỉ số ít mang sắc thái kiêu hãnh, nói lên niềm riêng. Nhưng "ta" cũng là số nhiều, nói lên được cái chung. Sử dụng từ "tôi" sang "ta" hoàn toàn phù hợp với mạch cảm xúc của bài thơ, đồng thời cho thấy niềm khao khát hòa mình vào cuộc sống của tác giả.

Câu 7 (trang 92 Mùa xuân nho nhỏ Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Sau khi đọc và tìm hiểu bài thơ, em có nhận xét gì về cách dùng từ trong nhan đề Mùa xuân nho nhỏ? Nhan đề đó gợi cho em những cảm xúc, suy nghĩ gì ?

- Thanh Hải viết bài thơ Mùa xuân nho nhỏ khi năm trên giường bệnh, 2 tháng trước khi ông qua đời. Bài thơ là tiếng lòng thiết tha, gắn kết của nhà thơ trước cuộc đời đang tràn đầy sức sống. Được sáng tạo trong một hoàn cảnh đặc biệt, bởi thế, nhan đề bài thơ mang ý nghĩa sâu sắc.

-  Sự sáng tạo đặc sắc nhất của nhà thơ Thanh Hải trong bài thơ "Mùa xuân nho nhỏ" chính là hình ảnh "mùa xuân nho nhỏ." Từ láy “nho nhỏ” vừa chỉ ra cái mùa xuân riêng trong lòng nhà thơ trước mùa xuân lớn của cuộc đời, vừa gợi lên cái vẻ xinh xinh đáng yêu của nó. Hình ảnh ấy cùng với những hình ảnh cành hoa, con chim, nốt nhạc trầm xao xuyến... tất cả đều mang một vẻ đẹp bình dị, khiêm nhường, thể hiện điều tâm niệm chân thành, tha thiết của nhà thơ. Nhà thơ tự nguyện làm một mùa xuân nghĩa là ông muốn sống đẹp, có ích, sống với tất cả sức sống tươi trẻ của mình và mang đến cho cuộc đời chung một nét riêng, cái phần tinh tuý của mình, dù nhỏ bé. Qua đó, ta thấy được sự chuyển biến từ cái tôi cá nhân đến một tập thể cùng chung suy nghĩ, khát vọng dâng hiến mùa xuân nho nhỏ của cuộc đời mình cho mùa xuân chung, cuộc đời chung của dân tộc, của đất nước. Như vậy, nhan đề bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” thể hiện khát vọng dâng hiến, khát vọng sống đẹp và có ý nghĩa, mong muốn đóng góp dù chỉ là một phần nhỏ bé nhưng tinh túy cho mùa xuân lớn lao của quê hương, đất nước.

Viết kết nối với đọc 

Viết đoạn văn (khoảng 5- 7 câu) nêu cảm nhận về một đoạn thơ mà em thích trong bài thơ Mùa xuân nho nhỏ.

Bài làm:

Trong bài thơ "Mùa xuân nho nhỏ," Thanh Hải đã khắc sâu trong trái tim của người đọc tình yêu cuộc sống và tình yêu quê hương đất nước. Điều đặc biệt được thể hiện qua những câu thơ đầu tiên của bài thơ, nơi mà màu xanh tươi sáng tạo nên nền và tôn thêm vẻ đẹp tuyệt vời của "bông hoa tím biếc." Màu "tím biếc" rạng rỡ giữa "dòng sông xanh" làm cho cảnh quan thêm mơ màng. Sử dụng từ "mọc" ở đầu câu thơ đặc biệt quan trọng. "Mọc" ám chỉ sự trỗi dậy và phát triển từ lòng đất. Bằng cách sử dụng từ này, bài thơ tạo nên một ấn tượng về sức mạnh và sự kỳ diệu của tự nhiên. Bức tranh về mùa xuân không chỉ bao gồm hình ảnh và màu sắc, mà còn chứa cả âm thanh. Đó là tiếng chim chiền chiện hót vang rộn, làm cho sáng sớm xuân tràn đầy sự phấn khích. Tình yêu đối với thiên nhiên, đam mê cuộc sống và tình yêu đời dạt dào, tràn ngập trong bài thơ.

Tiếng thơ trở thành tiếng lòng tác giả thổn thức từ trái tim đầy xúc động:

"Ơi, con chim chiền chiện Hót chi mà vang trời!"

Tiếng hót của chim chiền chiện làm lay động một không gian tĩnh lặng, nâng cao tâm hồn của người nghe. Nhà thơ đã thể hiện sự thân thiết và yêu thương bằng cách viết "ơi... chi mà," tạo ra sự kết nối tinh tế với âm thanh. Tiếng hót của chim truyền tải vào tâm hồn tác giả những cung bậc đa dạng và tuyệt vời của trải nghiệm này. Thanh Hải không chỉ dừng lại ở việc mô tả vẻ đẹp thiên nhiên mà còn lồng ghép vào đó là tình yêu sâu sắc dành cho quê hương đất nước. Từ những hình ảnh gần gũi, giản dị, ông đã khéo léo biến chúng thành biểu tượng cho sự sống và niềm tin vào tương lai. Mùa xuân trong thơ ông không chỉ là mùa của thiên nhiên mà còn là mùa của hy vọng và khát vọng. Kết hợp hài hòa giữa hình ảnh và âm thanh, bài thơ "Mùa xuân nho nhỏ" của Thanh Hải tạo nên một bức tranh mùa xuân tươi đẹp và sống động, đầy sức sống và sự kỳ diệu của thiên nhiên. Qua đó, ông gửi gắm tình yêu và niềm tự hào về quê hương đất nước, khẳng định sức sống mãnh liệt và niềm tin vào tương lai tốt đẹp của dân tộc.