Soạn văn bài Sang thu sách ngữ văn 7 chân trời sáng tạo tập 1.

- Từ năm 2005 ông là chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam.

- Năm 2010, ông là Chủ tịch Uỷ ban toàn quốc Liên hiệp các hội Văn học nghệ thuật Việt Nam kiêm Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam.

B. Tác phẩm 

1, Hoàn cảnh sáng tác

Bài thơ được sáng tác năm 1977 - hai năm sau ngày đất nước hòa bình, in trong tập “Từ chiến hào đến thành phố”.

2. Thể thơ: năm chữ

3. Phương thức biểu đạt

Biểu cảm, miêu tả.

4. Bố cục gồm 3 phần:

- Tín hiệu giao mùa (khổ 1).

- Sự chuyển biến của đất trời vào thu (khổ 2).

- Suy ngẫm và triết lí (khổ 3).

Câu hỏi 3 Phân tích bài thơ Sang thu

Mùa thu, thời kỳ đầy sự lãng mạn, nổi bật với cảm xúc đan xen. Khó có thể lý giải tại sao lại có nhiều tác phẩm thơ tuyệt vời được viết về mùa thu. Sắc đẹp mùa thu là điều mọi người có thể dễ dàng cảm nhận. Nhưng để thấu hiểu khoảnh khắc đầy mê hoặc của mùa thu, chắc chắn cần một tâm hồn nhạy cảm, một tâm hồn của thi sĩ, mới có thể đắm chìm trong cảm giác đó. Bài thơ "Sang thu" của nhà thơ Hữu Thỉnh đã bắt lấy sự chuyển giao từ mùa hạ sang mùa thu một cách tinh tế.

Bài thơ được viết theo thể thơ 5 chữ, nhưng vẫn toát lên sự súc tích và ngắn gọn trong từng khổ. Dù ngắn, nhưng tác phẩm này đầy ý nghĩa. Nó không chỉ vẽ lên hình ảnh đẹp của sự chuyển đổi mùa mà còn phản ánh tâm trạng và cảm xúc của tác giả trước vẻ đẹp của thiên nhiên. Bắt đầu bằng những dòng thơ:

Bỗng thấy hương ổi phả
Trong làn gió se se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về

Tách biệt với cách thể hiện mùa thu trong thơ xưa, nơi chú trọng vào màu vàng của lá và hình ảnh lá rụng trong mùa thu, tác giả Hữu Thỉnh đã truyền tải sự thay đổi mùa qua nhiều giác quan. Mùa thu không chỉ đến qua màu sắc, mà còn qua mùi hương của bông hoa ổi và quả ổi chín đẹp, quyến rũ. Mùa thu cũng bắt đầu hiện diện qua những cơn gió nhẹ, không lạnh như mùa đông, cũng không nóng như mùa hè. Điều này mang lại cảm giác dịu mát, thư thái cho tâm hồn. Cảnh sương mù của mùa thu cũng bắt đầu xuất hiện, lan tỏa qua ngõ ngách của đường phố, tạo thêm một hơi thở mới. Tất cả những yếu tố này đã giúp tác giả đặt ra một câu hỏi, nhưng không phải là sự xác định mà chỉ là sự ngờ vực: "Hình như thu đã về."

Sau khi đã trải qua một loạt cảm xúc từ các giác quan, tác giả đã thành công trong việc khắc họa mùa thu một cách rõ nét qua những hình ảnh cụ thể:

Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu

Bức tranh tự nhiên trong đoạn văn được tác giả khắc họa một cách tinh tế và sâu sắc, mang lại cho độc giả cảm nhận sâu sắc về sự chuyển đổi của mùa vụ. Bằng cách sử dụng các từ ngữ và hình ảnh mô tả, tác giả tạo ra một cảm giác sống động về mùa thu đang tiến lại, thay thế mùa hạ. Dòng sông được miêu tả như một hình ảnh dịu dàng và êm đềm, uốn cong mềm mại, mang lại một cảm giác bình yên và thanh thản. Sự di chuyển vội vã của chim vút bay về phía trước thể hiện sự nhạy bén và cảm nhận của tự nhiên về sự thay đổi trong không khí, tạo ra một cảm giác sôi động và sống động. Đám mây mùa hạ chuyển đổi sang mùa thu được mô tả qua hình ảnh "vắt nửa mình sang thu", tạo ra một cảm giác hình ảnh mềm mại và tinh tế. Từ ngữ "vắt" cho thấy sự chuyển giao một cách mạnh mẽ và nhẹ nhàng, đồng thời thể hiện sự biến đổi tinh tế trong tự nhiên khi mùa thu đang đến gần. Tổng thể, sự tinh tế trong ngôn từ và hình ảnh giúp tạo ra một bức tranh tự nhiên sống động, làm cho độc giả cảm nhận được sự thay đổi của mùa vụ và cảm nhận được vẻ đẹp của sự chuyển giao.

Tới khổ thơ cuối cùng, tác giả chuyển sang tả mùa thu bằng cách sử dụng sự tri thức của mình:

Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi

Mùa thu vừa mới bắt đầu, nắng vàng của mùa hạ vẫn còn đọng lại, nhưng cơn mưa đã dần nguôi đi. Tiếng sấm cũng trở nên êm dịu, không còn gay gắt như trước. Nhưng điều đặc biệt ở đây là cách tác giả nhân hóa cảnh vật, khi đặt hàng cây vào tình huống con người. Hàng cây cổ thụ ngả nghiêng, như là biểu tượng cho những thay đổi của cuộc sống, nhưng cũng mang đậm sự đề cao vẻ đẹp của mùa thu.

Bằng cách này, tác giả tạo ra một bức tranh sống động, nhiều cảm xúc về mùa thu và thể hiện sự tinh tế của tâm hồn. Bài thơ "Sang thu" của Hữu Thỉnh chắc chắn đã truyền tải thành công sự chuyển đổi tinh tế của mùa thu và cảm xúc của con người trước cảnh vật này.
Câu hỏi 4 Có ý kiến cho rằng: "Bài thơ khép lại với hình ảnh "sấm" và "hàng cây" vừa có tính tả thực,  vừa mang ý nghĩa ẩn dụ, gợi ra những suy tư thâm trầm". Em có đồng ý với nhận định này  không? Em hãy phân tích các tầng nghĩa của hình ảnh "sấm" và "hàng cây" trong bài thơ Sang Thu (Hữu Thỉnh).

Em đồng tình với nhận định trên. 

Tác giả đã khép lại bài thơ bằng những lời thơ mang đầy tính chiêm nghiệm sâu sắc:

"Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi". 

Bài thơ tạo ra một bức tranh sinh động về sự thay đổi của mùa hạ sang mùa thu thông qua việc mô tả cường độ của nắng, mưa và sấm. Sự thay đổi này không chỉ là về mặt tự nhiên mà còn ẩn chứa ý nghĩa sâu sắc về cuộc sống và con người. Sự dịu dàng và nhẹ nhàng của nắng, mưa và sấm trong mùa thu được thể hiện qua việc sử dụng các từ ngữ như "vơi dần" và "bớt", tôn vinh sự thay đổi và sự êm dịu của thời tiết. Tiếng sấm, đại diện cho những âm thanh bất thường và đột ngột trong cuộc sống, dần dần trở nên hiếm hơn, giống như sự ổn định và bình yên mà con người đang tìm kiếm. Hình ảnh "hàng cây đứng tuổi" tượng trưng cho sự mạnh mẽ và kiên định của con người sau những thử thách và khó khăn trong cuộc sống. Giống như cây cối vững chãi trong giông bão, con người cũng trở nên mạnh mẽ hơn sau mỗi cơn giông tố. Sự biến đổi của thời tiết và sự chín muồi của cây cối là biểu tượng cho sự trưởng thành và học hỏi trong cuộc sống. Tổng thể, bài thơ không chỉ mô tả sự thay đổi của mùa vụ mà còn truyền đạt một thông điệp tích cực về sự trưởng thành và khả năng đối mặt với những thách thức của cuộc sống.

Bài thơ được viết theo thể ngũ ngôn, giúp tác giả dễ dàng truyền đạt dòng cảm xúc và cảm nhận tinh tế về bức tranh thiên nhiên trong khoảnh khắc chuyển mùa sang thu. Ngôn ngữ thơ đơn giản nhưng tốt bật hình ảnh thơ cao cấp, tạo nên một bức tranh hết sức sinh động. Điều này chắc chắn mang đậm tinh thần của Hữu Thỉnh, người đã trải qua nhiều trải nghiệm đáng nhớ trong cuộc đời.
Câu hỏi 5 Sự chuyển biến trong không gian lúc đất trời sang thu được tác giả cảm nhận thông qua  những giác quan nào. Thời khắc đó thể hiện như thế nào thông qua những cảm nhận tinh tế của tác giả?

Sự biến đổi của mùa thu trong thiên nhiên được thể hiện qua những hình ảnh thực tế, quen thuộc và giản dị. Những cảm nhận tinh tế về thiên nhiên đã một cách rõ ràng thể hiện tâm trạng của nhà thơ. Những trạng thái cảm xúc này bắt đầu từ câu đầu tiên, nơi tác giả tận hưởng hương thơm quyến rũ của "hương ổi":

"Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se".

Câu thơ này được xây dựng với sự đảo ngược thứ tự từ "bỗng" được đặt lên đầu. Điều này thể hiện sự ngạc nhiên, kì thú của tác giả khi ông nhận thức được mùi hương ổi. Hương thơm này rất đậm, rất nồng nàn, với sức mạnh của nó có thể "phả" vào không gian xung quanh. Mùi hương lan tỏa trong gió se, một loại gió đặc trưng của mùa thu, mát mẻ và nhẹ nhàng. "Se" ở đây càng làm tôn thêm mùi hương ổi đang thấm vào không gian. Cùng với “hương ổi”, “gió se” nhà thơ còn khẽ nhận ra bao nhiêu là thay đổi quanh mình:

“Sương chùng chình qua ngõ

Hình như thu đã về”.

Hình ảnh "sương chùng chình qua ngõ" mang đến một cảm nhận tinh tế và sâu sắc về sự thay đổi của mùa thu. Sương được miêu tả như một tấm chăn mỏng che phủ nhẹ nhàng, tạo ra một không gian mơ màng và tĩnh lặng. Từ "chùng chình" mô tả sự chậm rãi và êm đềm của sương khi nó lan tỏa qua đường ngõ, tạo nên một bầu không khí dịu dàng và thơ mộng. Khi tác giả nhận ra rằng "hình như thu đã về," sự ngạc nhiên và cảm xúc ngập tràn được thể hiện qua cảm từ "hình như." Điều này cho thấy tác giả không phải lúc nào cũng nhận biết được ngay lập tức sự thay đổi của mùa thu, mà thay vào đó, ông cảm nhận và nhìn thấy nó thông qua những dấu hiệu tinh tế và những trải nghiệm nhỏ nhặt của cuộc sống hàng ngày. Tổng thể, hình ảnh sương chùng chình qua ngõ và cảm nhận về sự đến của mùa thu tạo nên một bức tranh tinh tế về sự thay đổi của thời tiết và mùa vụ, cũng như về cảm xúc và suy tư sâu sắc của tác giả.

Câu hỏi 6. Nếu được chọn một hình ảnh miêu tả tinh tế và tài tình khoảnh khắc đất trời chuyển mình  sang thu thì em sẽ chọn hình ảnh nào? Vì sao?

Hình ảnh "Bỗng nhận ra hương ổi, Phả vào trong gió se" có lẽ là hình ảnh miêu tả tinh tế nhất. Hương ổi chín đầu mùa nhợt nhạt, mỏng đến độ hòa tan trong gió. NHưng bằng sự tinh tế trong cảm nhận, tác giả vẫn bắt gặp được nó và giật hình khi biết rằng mùa thu đã về
Câu hỏi 7. Theo em, từ “bỗng” trong hai đòng thơ: “Bỗng nhận ra hương ổi/ Phả vào trong gió se” có thể được thay bằng từ “đã” không? Vì sao?

Không  thay được vì từ "đã" thể hiện sự trôi qua của thời gian còn từ "bỗng" chỉ khoảnh khắc tình cờ bắt gặp được.